GJKKO lë në burg Ilir Metën, prokurori: Nëse lirohet, mund të trembë dëshmitarët

GJKKO ka rrëzuar kërkesën e ish presidentit Ilir Meta dhe ka lënë në fuqi masa e arrestit në burg.

Gjatë masës prokurori i çështjes Arben Kraja se nëse Ilir Meta lirohet ekziston rreziku që të intimidojë dëshmitarët.

Avokatët sugjeruan më parë një masë më të butë si ajo e bllokimit të pasaportës, ndërkohë avokati i tha gjyqtarit Erjon Çela se nuk ekziston asnjë rrezik që Ilir Meta të largohet dhe arratiset.

Pasi lexoi parashtrimet avokati i Metës Kujtim Cakrani braktisi seancën.

“Ne e dimë afërmendsh se çfarë vendimi do të japë gjykata”, tha ai.

“Gjykata Duhet të mbajë parasysh jo vetëm historikun e tij si drejtues shteti, ish kryeministër, ish kryetar kuvendi, ish president por edhe faktin që në këto momente kërkuesi i pandehuri z. Ilir Metaj është edhe presidenti Partisë Lirisë, forcës politike opozitare të dytë në Shqipëri”, tha avokati i ish presidentit.

Ilir Meta kërkon lirimin nga burgu, mbahet sot seanca në GJKKO

GJKKO mban diten e sotme seancen për ish-Presidentin Ilir Meta, i cili ka kërkuar zëvendësimin e masës së sigurisë.

Parashtrimet e avokateve:

Të bëra nga Përfaqësuesi ligjor i të pandehurit Ilir METAJ, akuzuar për veprat penale‚ “Korrupsioni pasiv i personave që ushtrojnë funksione publike” “Falsifikimi i vulave, stampave ose formularëve” Pastrimit produkteve te veprës penale, dhe veprimtarisë kriminale” parashikuar nga nenet 260-25- 257/a-2 dhe 287 i kodit penal.

I nderuar z. Gjyqtar!

Jemi sot në këtë seancë gjyqësore të kërkuar nga ne përfaqësuesit ligjorë të të pandehurit Ilir Metaj, i cili akuzohet për veprat penale “Korrupsionit pasiv i personave që ushtrojnë funksione publike” “Falsifikimi i vulave, stampave ose formularëve” Pastrimit produkteve te veprës penale, dhe veprimtarisë kriminale” parashikuar nga nenet 260-25- 257/a-2 dhe 287 i kodit penal.

Kërkesa jonë nuk është një kërkesë rutinë, por është një kërkesë me objekt të qartë  bazuar jo vetëm në ligjin procedural penal, Kushtetutën e Shqipërisë por edhe në Kartën Europiane të Drejtave të Njeriut, përkatësisht në nenet 3-5- 10 dhe 11 të saj.

Kërkuesi i pandehuri Ilir Metaj, prej datës 21 tetor 2024 gjendet nën masën shtrënguese të arrestit me burg, masë kjo marrë nga kjo gjykatë dhe lënë në fuqi edhe nga gjykata e Apelit Posaçëm Kundër Korrupsioni dhe Krimit Organizuar, gjithashtu edhe nga Gjykata e Lartë.

Në vendimet e arsyetuara si nga kjo gjykatë ashtu edhe nga shkallët e tjera të gjykimit, arrestimi dhe masa shtrënguese arrestit me burg është justifikuar me faktin se: Veprat penale që dyshohet janë të rënda dhe masa e dënimit është e lartë, duke mbajtur parasysh edhe faktin që nëse ai do të lihet i lirë mund të helmojë provat, që nënkupton mund të intimidojë dëshmitarët etj.

Në këtë arsyetim të gjykatave kaluan 10 muaj nën masën shtrënguese arrëst me burg, derisa në datën 4 gusht 2025 Prokuroria e Posaçme Kundër Korrupsionit dhe Krimit Organizuar, vendosi të përfundojë hetimet, dhe të na njohi me to duke na vendosur në dispozicion edhe provat, që sipas saj janë ato që mendohet të fajësojnë kërkeusin, të pandehurin Ilir Metaj.

Duke qënë se, pas këtij veprimi të Prokurorisë Posaçme, dhe ndyshimi procedural, me të drejtën që na jep ligji, si përfaqësues ligjorë të ish-Presidentit Republikës, dhe Presidentit të Partisë Lirisë, nr dy të opozitës në Shqipëri vendosëm ti drejtohemi gjykatës me këkresë për zvendësimin e masës sigurimit personal.

Natyrisht që ky realitet i ri procedural, kur hetimet kanë përfunduar dhe mundësia për të ndërhyrë në prova shkresore apo dëshmitarë është e pamundur, këkresa jonë gjen zbatim, pasi praktika e  Gjykatës së Strasburgut ka arritur në përfundimin se:

Megjithëse nevoja për të nisur një proces penal kundër dikujt të dyshuar se ka kryer një vepër penale, ose nevoja për të parandaluar kryerjen e një vepre të tillë mund të japë justifikimin fillestar për t’i hequr lirinë personit të dyshuar, kjo nuk përbën një bazë të mjaftueshme për vazhdimin e mbajtjes në paraburgim pas kësaj faze.

Vazhdimi i paraburgimit duhet t’i nënshtrohet hetimit të menjëhershëm gjyqësor, që jo vetëm duhet të shqyrtojë së pari nëse është një masë e justifikuar, por edhe nëse ende është e përshtatshme për t’u vazhduar. Pyetja e fundit nuk mund të marrë përgjigje thjesht pozitive sepse vazhdon të ekzistojë një dyshim i arsyeshëm që personi i ndaluar ka kryer ose është përpjekur të kryejë një vepër penale. GJEDNJ ka deklaruar se dyshimi i arsyeshëm mund të zhduket menjëherë pas heqjes fillestare të lirisë, sepse aty qartësohet që ose nuk është kryer ndonjë vepër penale, ose personi në fjalë është në gjendje të hedhë poshtë çdo dyshim përsa i përket përfshirjes së tij/saj.

Gjykata ka njohur katër arsye si të përshtatshme për të vazhduar masën e paraburgimit kur ende ekziston një dyshim i arsyeshëm që personi ka kryer një vepër penale[1].

Ato janë:

a) risku i largimit;
b) risku i ndërhyrjes në procesin e drejtësisë;
c) nevoja për të ndaluar krimin;
d) nevoja për të ruajtur rendin publik.
a) Risku i largimit pa dyshim që ka të bëjë me autoritetet e zbatimit të ligjit, veçanërisht nëse kapja e një personi të dyshuar nuk ka qenë e lehtë, dhe në rastet kur ka individë që sigurisht do të largohen sapo t’u jepet mundësia për një gjë të tillë. Megjithatë, nuk është e mjaftueshme që të mbështetemi në këtë mundësi të përgjithshme – duke përjashtuar mundësinë e mospasjes së ndonjë pengese për t’u larguar[2] – për të vazhduar masën e heqjes së lirisë; Gjithnjë do të jetë thelbësore që të shqyrtohen të gjithë faktorët që janë specifike për çështjen specifike me qëllim që të përcaktohet nëse një risk i tillë vërtet ekziston.
Gjykata vazhdimisht ka bërë të qartë se fakti që një dënim i rëndë mund të parashikohet, nuk përbën në vetvete një justifikim për të vazhduar masën e paraburgimit[3]. Gjithashtu në çështjen Mansur kundër Turqisë gjykata konstatoi se “gjendja e provave” nuk mund të vërtetojë riskun e pretenduar që kërkuesi do të mund të largohet.

Kështu në rastin konkret për të pandehurin Ilir Metaj nuk ka asnjë risk konkret për t’u larguar.

b) Risku i ndërhyrjes në procesin e drejtësisë është një shqetësim i ligjshëm për të gjithë njerëzit e përfshirë në ushtrimin e drejtësisë dhe nuk është i paditur fakti se megjithatë kjo është njohur si një arsye e mundshme për të vazhduar masën e heqjes së lirisë së dikujt. Megjithatë, mundësitë nuk duhet të bazohen in abstracto; Duhet të ekzistojnë edhe rrethana faktike konkrete që të mbështesin ato në lidhje me personin që i është hequr liria[4]. I pandehuri Ilir Metaj nuk ka kryer veprime që të bëjë presion ndaj personave që kanë qënë dëshmitarë, në mënyrë që të ndërhyjë në zbardhjen e çështjes.
c) Nevoja për të parandaluar krimin është njohur si bazë legjitime për të vazhduar heqjen e lirisë së një individi kur kemi të bëjmë me një akuzë të rëndë, por duhet të vërtetohet që çdo shqetësim për kryerjen në të ardhmen të veprave të tjera penale do të jetë i besueshëm, në mënyrë që masa në çështjen specifike të jetë e përshtatshme. Në bërjen e vlerësimit të këtyre rasteve duhen marrë në konsideratë të gjitha rrethanat e çështjes, veçanërisht historiku i jetës në të kaluarën dhe personaliteti i personit të përfshirë. Vazhdimi i paraburgimit të personit në rast se ka kryer edhe më parë vepra penale mund të jetë jo i duhuri kur veprat penale në fjalë nuk mund të krahasoheshin me ato të mëparshmet as nga natyra, as nga shkalla e rëndësisë së tyre[5].
Gjithashtu edhe përsa i përket personalitetit të të pandehurit nuk ka të dhëna që të bëjnë të besosh se ai do të kryejë vepër tjetër penale.

Nevoja për të ruajtur rendin publik, duke përfshirë edhe çështjen e mbrojtjes së një personi të akuzuar, u njoh në Letellier kundër Francës si fakt që mund të përbëjë bazën për vazhdimin e masës së heqjes së lirisë. Megjithatë, gjykata theksoi se i ishte referuar rrethanave përjashtuese, përkatësisht, që do të ishin të zbatueshme kur të vërtetohej fakti se lirimi i personit më të vërtetë përbënte shqetësim për rendin publik në atë periudhë kohore të caktuar. Kështu nuk mund të konsiderohej si mënyrë për të paraprirë një vendim dënimi që është me të vërtetë mënyra tjetër për të marrë në konsideratë rëndësinë e vendimit. Ajo nuk mund të mbështetet as thjesht për shkak të natyrës së veprës penale në fjalë[6].

Gjykata deklaroi në Letellier kundër Francës se nuk ishte cituar asnjë manifestim konkret mbi shenja të prishjes së rendit.

Referuar rrethanave të veprës penale nuk krijohet dyshimi se i dyshuari do të përbëjë rrezik për rendin publik. Nuk rezulton që i dyshuari të jetë dënuar më parë.

Gjykata Evropiane e të Drejtave të Njeriut në jurisprudencën e saj ka theksuar në mënyrë të vazhdueshme mjaftueshmërinë e një justifikimi dhe arsyetimi të përshtatshëm për sa i përket paraburgimit. GjEDNj-ja në një sërë rastesh ka deklaruar se arsyetimi i gjykatave vendase do të konsiderohet gjithmonë i papërshtatshëm nëse është “abstrakt” ose “i bazuar në stereotipe” (çështja “Clooth kundër Belgjikës”, GJEDNJ 12.12.1991; çështja Yagci dhe Sargin kundër Turqisë; GJEDNJ 23.05.1995); Për sa i përket diskutimit të rrezikut të largimit, GjEDNj-ja gjithashtu ka deklaruar se ai nuk mund të matet vetëm në bazë të ashpërsisë së dënimit të mundshëm që personi rrezikon, por duhet të vlerësohet duke iu referuar disa faktorëve të tjerë të rëndësishëm, si veçanërisht, karakteri i personit, morali i tij, shtëpia, profesioni, pasuria, lidhjet familjare dhe të gjitha lidhjet e tij me shtetin ku ai po ndiqet penalisht, si dhe lidhjet e tij ndërkombëtare (Çështja “Neumeister kundër Austrisë”, GjEDNj, 27 qershor 1968, para. 10; çështja “Smirnova kundër Rusisë”; çështja “Letellier kundër Francës”, GjEDNj, 26 qershor 1991, parag. 43).

Gjykata Duhet të mbaj parasysh jo vetëm historikun e tij si drejtues shteti, ish kryeministër, ish kryetar kuvendi, ish president por edhe faktin që në këto momente kërkuesi i pandehuri z. Ilir Metaj është edhe presidenti Partisë Lirisë, forcës politike opozitare të dytë në Shqipëri.

Masat e sigurimit në procedimin penal bëjnë kufizimin e lirive dhe të drejtave themelore, veçanërisht lirisë personale dhe asaj të lëvizjes dhe banimit. Kushtetuta e Republikës së Shqipërisë i parashikon masat e sigurimit, por ato duhet në përputhje me parimin e ligjshmërisë në fushën e procedurës penale, si dhe në respektim të parimit të përpjesëtueshmërisë dhe sakrificës më të pakët të nevojshme të prekjes së lirive themelore. Neni 27, paragrafi 2, nënparagrafi “c” i Kushtetutës, lejon kufizimin e lirisë personale vetëm kur ekzistojnë “dyshime të arsyeshme” se është kryer një vepër penale ose për të parandaluar kryerjen e veprës penale ose largimin e autorit pas kryerjes së saj. Sipas nenit 30 të Kushtetutës, gjatë procedimit penal “kushdo” quhet i pafajshëm përderisa nuk i është provuar fajësia me vendim gjyqësor të formës së prerë.

Në sistemin procedural të bazuar në parimin e procesit të drejtë e të rregullt dhe në aktet ndërkombëtare lidhur me të drejtat themelore të njeriut, liria personale është arsyeja ekstreme për t’u zbatuar (extrema ratio), për këtë arsye masa e sigurimit “arrest në burg” duhet të përbëjë një përjashtim nga rregulli i përgjithshëm i ndjekjes në gjendje të lirë ose kundrejt dhënies së garancive pasurore dhe zbatimi i saj duhet të bazohet në prova.

Standardi provues që imponon Kodi i Procedurës Penale nuk është vërtetimi i dyshimeve të krijuara në mënyrë sipërfaqësore dhe të cekët, përkundrazi, kërkohet prania e dyshimeve të arsyeshme mbi prova, për të cilat duhet të arsyetohet mjaftueshëm dhe detajueshëm. Është më se e natyrshme dhe evidente që personi i dyshuar, me qëllim pasjen e një mbrojtjeje sa më të mirë së të drejtave dhe lirive të tij kushtetuese, ka të drejtën që vërtetimi i “dyshimeve të arsyeshme” dhe “provat” në të cilat ai mbështetet të jetë sa më i plotë.

Masa e sigurimit, e veçanërisht ajo e “arrestit në burg”, mund të justifikohet vetëm në praninë e një rreziku real për procedimin penal. Nëse në aspektin konkret nuk ekziston ndonjë nevojë sigurimi, nuk mund të zbatohet asnjë masë sigurimi. Ajo caktohet duke pasur parasysh shkallën e nevojave të sigurimit, rëndësinë e faktit, rrezikshmërinë e veçantë të veprës si dhe mundësinë e ikjes së të pandehurit (nenet 228, 229 te K.Pr.Penale)

Në çështjen ne gjykim, ndryshe nga përfundimi që ka arritur organi akuzës por dhe Gjykata me caktimin e mases fillestare ndaj te dyshuarit Ilir Metaj, mendojmë se për nga rrethanat e kësaj çështjeje nuk ka vend për vazhdimin e masës ekstreme të sigurimit “arrest në burg” pasi mungon bindja dhe dyshimi i arsyeshëm bazuar në prova se shtetasi Ilir Metaj të mund të ketë kryer veprën penale për të cilën prokurori ka kërkuar caktimin e masës më ekstreme të “arrestit në burg”. Referuar fakteve që organi akuzës disponon dhe që ne i kemi tashmë në dispozicion, nuk rezulton ndonjë rol i qartë i të pandehurit në raport me veprën penale për të cilën prokurori ka kërkuar caktimin e masës së sigurimit “arrest në burg”. Gjithashtu, duhet të evidentohet fakti se nga ana e organit te akuzes hetimet nga viti 2019 e deri tani kanë perfunduar dhe nuk ka rezultuar që shtetasi nën hetim Ilir Metaj të ketë shfaqur rrezik per ikje nga vendi. Po ashtu Zoti Metaj gjatë hetimeve sa herë është thirrur në prokurori, ka shkuar për të dhënë shpegjime ndaj pyetjeve të prokurorëve.

Pavarësisht faktit se sipas Gjykates Kushtetuese, standardi kushtetues në lidhje me procesin e rregullt ligjor gjatë hetimit penal kërkon që organi procedues të provojë përtej çdo dyshimi të arsyeshëm se i pandehuri e ka kryer veprën penale që i atribuohet.

Çdo i pandehur ka absolutisht të drejtë që të mos japë asnjë lloj kontributi gjatë hetimit gjyqësor ose gjatë procesit dhe kjo është një e drejtë e pamohueshme. Funksioni i procesit penal, si u tha më sipër, është hetimi dhe zbulimi i plotë i ngjarjeve që përbëjnë vepra penale dhe si i tillë është në shërbim të të drejtës penale materiale. Në këtë kuptim, që të ketë një dënim penal, duhet patjetër që të zbardhen të gjitha elementet e veprës penale. Për këtë argument Gjykata, në jurisprudencën e saj, ka konsoliduar qëndrimin se deklarimet e bëra para prokurorit ose policisë gjyqësore nuk përbëjnë prova në vetvete. Në rastin konkret për çështjen penale në ngarkim të ish presidentit republikës z. Ilir Metaj nuk ka asnjë provë konkrete që ta implikojë atë direkt, madje edhe personat që janë pyetur në cilësinë e personave që kanë dijeni nuk rezultojnë të kenë dëshmuar fakte konkrete për ato vepra penale që ai akuzohet, përfshi këtu edhe bashkëpuntorët e ngushtë të tij.

Kushtetuta e Republikës së Shqipërisë, aktet ndërkombëtare si dhe jurisprudenca e Gjykatës Kushtetuese kanë pranuar, se e drejta për një proces të rregullt ligjor përbën një nga të drejtat e pakufizueshme të individit. Ajo është një e drejtë nëpërmjet së cilës individët kërkojnë realizimin e procedurave të rregullta dhe të ndershme ligjore. E drejta për një proces të rregullt ligjor paraqitet si një garanci për shtetasin kundër veprimeve të padrejta të organeve të pushtetit, si dhe përbën njëkohësisht një detyrim për këto të që të mos cënojnë të drejtat dhe liritë e shtetasve pa u siguruar respektimin e procedurave të rregullta ligjore. Çdo organ i pushtetit publik gjatë ushtrimit të funksionit të tij kushtetues e ligjor është i detyruar të respektojë standartet e gjithpranuara demokratike, të cilat kanë gjetur pasqyrimin e tyre në Kushtetutë.

Gjykata Kushtetuese ka theksuar se parimi i prezumimit të pafajësisë buron nga parimi i shtetit të së drejtës dhe është i lidhur ngushtë me të drejtën e personit të akuzuar për t’u mbrojtur në një gjykim të drejtë. Gjykatat e zakonshme nuk duhet ta fillojnë procesin me bindjen se i pandehuri ka kryer krimin për të cilin akuzohet, se barra e provës i takon palës akuzuese, se çdo dyshim duhet të shkojë në favor të të pandehurit dhe se gjykata duhet ta mbështesë vendimin në prova të drejtpërdrejta dhe të tërthorta që duhet të provohen nga akuza. Ato janë të detyruara të përcaktojnë faktet e çështjes, të rëndësishme për vlerësimin e përgjegjësisë ligjore të të akuzuarit, sa më qartë dhe saktë të jetë e mundur dhe nuk mund t`i paraqesin ato thjesht si aludime apo dyshime.

Gjykata e ka interpretuar prezumimin e pafajësisë në kuptimin që gjykatat e zakonshme nuk duhet ta fillojnë procesin me bindjen se i pandehuri e ka kryer krimin për të cilin akuzohet, se barra e provës i takon palës akuzuese, se çdo dyshim duhet të shkojë në favor të të pandehurit dhe se gjykata duhet ta mbështesë vendimin në prova të drejtpërdrejta dhe të tërthorta që duhet të provohen nga akuza (shih vendimin nr.68, datë 14.11.2016 të Gjykatës Kushtetuese).

Parimi i prezumimit të pafajësisë kërkon që deklarimi i fajësisë të së pandehurit të bëhet nga gjykata vetëm pas një shqyrtimi të plotë të çështjes, në përputhje me parimin e kontradiktoritetit dhe të barazisë së armëve në gjykim. Ky parim buron nga parimi i shtetit të së drejtës dhe është i lidhur ngushtë me të drejtën e personit të akuzuar për t’u mbrojtur në një gjykim të drejtë. Sipas këtij parimi asnjë masë që barazohet me dënimin nuk mund të jepet ndaj një të pandehuri pa u provuar fajësia e tij përtej çdo dyshimi të arsyeshëm (shih vendimin nr.68, datë 14.11.2016 të Gjykatës Kushtetuese). GjEDNj-ja ka theksuar se parimi i prezumimit të pafajësisë është një nga elementet e një gjykimi të drejtë, i kërkuar nga neni 6/1 i Konventës. Ky parim ndalon shprehjen e parakohshme nga vetë gjykata të vlerësimit se personi “i akuzuar për një vepër penale” është fajtor përpara se kjo të provohet në përputhje me ligjin (shih vendimet e GJEDNJ-së në çështjet Allen kundër Mbretërisë së Bashkuar, datë 12 korrik 2013; Karaman kundër Gjermanisë, datë 27 shkurt 2014). Në çështjen Karaman kundër Gjermanisë, GjEDNj-ja ka vlerësuar se gjykatat penale janë të detyruara të përcaktojnë faktet e çështjes, të rëndësishme për vlerësimin e përgjegjësisë ligjore të të akuzuarit, sa më qartë dhe saktë të jetë e mundur dhe nuk mund t`i paraqesin ato thjesht si aludime apo dyshime.

Në çështjen Karaman kundër Gjermanisë, GjEDNj-ja ka vlerësuar nëse parimi i prezumimit të pafajësisë mund të cenohet nga deklarimet e përfshira në një vendim të dhënë kundër bashkë të pandehurve në procedime të veçanta, por që nuk kanë efekt ligjor detyrues në procedime penale në zhvillim ose të ardhshme kundër aplikantit. Duke ju referuar interpretimit të saj për qëllimin e zbatimit të nenit 6 /2, GjEDNj-ja ka vlerësuar se një dallim thelbësor duhet bërë ndërmjet një deklarimi se dikush thjesht dyshohet se ka kryer një vepër penale dhe një deklarimi të qartë, në mungesë të një dënimi përfundimtar, se një individ ka kryer veprën penale në fjalë.

Në procedime penale komplekse që përfshijnë disa persona, të cilët nuk mund të gjykohen së bashku, referencat nga gjykatat lidhur me pjesëmarrjen e personave të tretë, të cilët mund të gjykohen veçmas më vonë, mund të jenë të domosdoshme për vlerësimin e fajësisë së atyre që janë duke u gjykuar. Gjykatat penale janë të detyruara të përcaktojnë faktet e çështjes, të rëndësishme për vlerësimin e përgjegjësisë ligjore të të akuzuarit, sa më qartë dhe saktë të jetë e mundur, dhe nuk mund t`i paraqesin ato thjesht si aludime apo dyshime. Kjo zbatohet edhe ndaj fakteve që lidhen me përfshirjen e personave të tretë. Megjithatë, nëse fakte të tilla duhet të paraqiten, gjykata duhet të evitojë të japë më shumë informacion se sa është e nevojshme për vlerësimin e përgjegjësisë penale të atyre personave që janë të pandehur në gjykimin përpara saj (shih paragrafët 63 dhe 64 të vendimit të GJEDNJ-së).

Edhe Gjykata Europiane për të Drejtat e Njeriut (GjEDNj) është shprehur se prezumimi i pafajësisë kërkon, ndër të tjera, që kryerja e detyrave nga anëtarët e një gjykate nuk duhet të fillojë me idenë e paracaktuar se i akuzuari e ka kryer veprën për të cilën akuzohet, se barra e provës i takon prokurorit dhe çdo dyshim duhet të jetë në favor të të akuzuarit. Është detyrë e prokurorit të informojë të akuzuarin për çështjen kundër tij, në mënyrë që ai të mund të përgatisë e paraqesë mbrojtjen dhe të kundërshtojë provat, të cilat mjaftojnë për ta dënuar atë. Parimi i prezumimit të pafajësisë mund të shkelet edhe në mungesë të një deklarimi formal, mjafton të ekzistojë një arsyetim, i cili të sugjerojë se gjykata e konsideron të akuzuarin si fajtor, si edhe kur barra e provës kalon nga prokurori te mbrojtja (shih vendimet Minelli kundër Zvicrës; John Murray kundër Mbretërisë së Bashkuar, 8 shkurt 1996; Telfner kundër Austrisë 20 qershor 2001 të GJEDNJ-së).
Prezumimi i pafajësisë është trajtuar gjerësisht edhe nga GjEDNj-ja (Shih vendimet e GJEDNJ-së Minelli kundër Zvicrës; John Murray kundër Mbretërisë së Bashkuar, 8 shkurt 1996; Telfner kundër Austrisë 20 qershor 2001), e cila ka theksuar se “prezumimi i pafajësisë është një nga elementet e procesit të rregullt ligjor që parashikohet në nenin 6 par.2 të KEDNj-së.

Ky parim konsiderohet i shkelur nëse një vendim gjyqësor, që i përket një individi të akuzuar penalisht, reflekton një opinion që ai është fajtor, përpara se të jetë provuar fajësia e tij sipas ligjit. Edhe nëse nuk ka ndonjë konkluzion formal, mjafton të ekzistojë një arsyetim  i cili lë të kuptohet se gjykata e konsideron të akuzuarin fajtor, si edhe kur barra e provës kalon nga prokurori te mbrojtja.

Ky parim garanton respektimin e parimit te prezumimit te pafajësisë dhe ngarkimin e akuzës me barrën e provës në procesin penal (pika 2 e nenit 4 KPP). Kjo dispozitë është ndryshuar me qëllim që të jetë në pajtim me nenin 30 te Kushtetutës. Të kuptuarit dhe zbatimi i këtij parimi në praktikë është garancia kryesore që të drejtat e të pandehurit të mbrohen gjatë gjithë fazave të gjykimit. Parimi i prezumimit të pafajësisë e liron të pandehurin nga barra për të provuar pafajësinë e tij, i jep atij të drejtën për të mos iu përgjigjur akuzave dhe për të mos pasur pergjegjësi për deklarimet e bëra. Paragrafi i parë i këtij Neni mishëron prezumimin e pafajësisë. Ky prezumim është tashmë pjesë e prezumimeve kushtetuese, si dhe pjesë e Nenit 6, par 2, i KEDNj-së. Ky prezumim duhet të respektohet para gjykimit, gjatë gjykimit, dhe nëse i pandehuri merr pafajesi. (Vendimi i GjEDNj / Minelli/CH 25.3.1983). Në lidhje me këtë parim universal propozimi për Direktivë i Parlamentit Europian dhe i Këshillit COM (2013) 821 për nje Direktive”Mbi fuqizimin e aspekteve te caktuara te prezumimit të pafajësisë dhe të drejtës per të qënë i pranishëm në një gjykim në procedimet penale” ne Nenin 5 të tij “Kërkohen barra e provës dhe standardi i provës”, paragrafi 3 parashikon si vijon: “Vendet anëtare duhet të garantojnë se në rastet kur gjykata bën një gjykim mbi fajësine e një të dyshuari ose të akuzuari dhe nëse ekziston një dyshim i arsyeshëm për fajësine e atij personi, personi në fjalë duhet të lirohet”.

Në pikën 14 memorandumi shpjegues i këtij Propozimi përsërit standardin e parimit të prezumimit për pafajësine, duke pohuar si më poshtë vijon: “Parimi i prezumimit të pafajësisë është zhvilluar ndër vite. KEDNj është e mendimit se Neni 6(2) i GjEDNj parashikon tre kërkesa kyçe: E drejta për të mos u prezantuar publikisht si i dënuar nga autoritetet publike perpara vendimit përfundimtar; Fakti se barra e provës është në ndjekje penale dhe i akuzuari përfiton dhe ka to drejtën të informohet për akuzën për çdo dyshim të arsyeshëm mbi fajesinë.

GjEDNj pranon në të njëjtën kohë ekzistencën e një lidhjeje të qartë midis prezumimit të pafajësisë dhe to drejtave to tjera për një gjykim të drejtë, në kuptimin që kur të drejta të tilla shkelen, edhe prezumimi i pafajësisë është në menyre të pashmangshme në rrezik: E drejta për të mos u inkriminuar, e drejta për të mos bashkëpunuar dhe e drejta për të qëndruar në heshtje dhe e drejta për liri (dhe për të mos u mbajtur në paraburgim përpara gjykimit)”.

Pr më tepër, pika 30 e memorandumit shpjegues parashikon se: “GjEDNj përcaktoi si një nga aspektet bazë to parimit të prezumimit të pafajësisë, faktin se një gjykate ose zyrtar publik mund të mos i paraqesë publikisht të dyshuarit ose të akuzuarit si fajtorë për një shkelje, nëse ajo nuk provohet dhe ata nuk fajësohen me anë të një vendimi të formës së prerë. ëe tej, një vendim i dhënë duhet të zbatohet nga to gjitha autoritetet publike. Qe të dyja situatat mund to inkurajojnë publikun të besojë se ai person është i fajshëm dhe të paragjykojë vlerësimin e fakteve nga autoriteti i gjyqësorit”.

Paragrafi i dytë mishëron parimin in dubio pro reo. Ky paragraf paraqet gjithashtu një shkak për pafajëesi. Kjo do të thotë që gjyqtari jep pafajësi jo vetëm kur nuk ka prova bindëse ndaj të pandehurit, por edhe në rastet kur nuk ka prova të mjaftueshme. Në këtë këndvështrim, është e rëndësishme të theksohet edhe memorandumi shpjegues i propozimit të sipërpërmendur, në lidhje me argumentet e parashtruara në Nenin 5 “Kerkohet barra e provës dhe standardi i provës”. Në këtë dispozitë përcaktohet se: “Prezumimi i pafajësisë presupozon se barra e provës është në ndjekje penale dhe të dyshuarit ose to akuzuarit duhet të përfitojë ndaj çdo dyshimi mbi fajesinë (in dubio pro reo). Kjo presupozon se vendimi i një gjykate duhet të bazohet në të dhënat që paraqiten përpara saj dhe jo thjesht në deklarata ose supozime. Kjo mbetet pa paragjykim në pavarësinë e gjyqësorit gjatë gjykimit të fajësisë së të dyshuarit ose të akuzuarit. Për më tepër, GjEDNj ka pranuar se në çështje specifike dhe të limituara barra e provës mund të zhvendoset tek mbrojtja. Kjo direktivë nuk pranon mundësitë e mbrojtjes për të paraqitur të dhëna në përputhje me rregullat kombëtare të zbatueshme.

Ne vijim te paragrafit 1/1, ne paragrafin 3 shkronj  a) është riformuluar, duke parashikuar detyrimin e gjykatës për të arsyetuar rrethanat konkrete të faktit për të cilat ekzistojnë shkaqet që vënë në rrezik marrjen ose vërtetësinë e proves. Në momentin ku ndodhet çështja ndaj ish presidentit z. Ilir Metaj, nuk ekziston asnjëra prej shkaqeve që parashikohet nga ligji përsa i përket rrezikshmërisë së helmimit provave apo ndërhyrjes në procesin gjyqësor.

Rasti Gëllçi kundër Shqipërisë është një precedent shumë i qartë juridikisht ku edhe njëherë e paralajmëron shtetin Shqiptar dhe veçanrisht drejtësinë të ketë shumë kujdes me liritë dhe të drejtat e njeriut.

Përmbledhje e vendimit

Prekja ligjore: Ai qëndroi në paraburgim nga 8 tetor 2021 deri më 2 qershor 2022 pra rreth shtatë muaj e njëzet e gjashtë ditë, gjatë së cilës kohë u refuzuan kërkesat e tij për lirim me masa alternative.
Gjykata konstatoi se kushtet e mbajtjes në paraburgim nuk ishin të mjaftueshme për të legjitimuar këtë masë:Nuk ishin vlerësuar siç duhet rreziku i arratisjes,
Nuk u konsideruan mjaftueshëm masa alternative përveç paraburgimit,
Në vendimin e plotë, nuk ishte shqyrtuar situata personale në mënyrë të detajuar apo në evolucion të rrethanave reale.
Përfundimi: GjEDNj e shpalli këtë veprim si shkelje të Nenit 5/3 të Konventës që garanton një mbajtje të ligjshme, të nevojshme dhe proporcionale
Ky vendim më shumë se kurrë vlen pikërisht për rastin konkret të ish-presidentit z. Ilir Metaj, i cili ka në paraburgim prej datës 21 tetor 2024, që në një llogaritje matematikore ka plot 10 muaj, dhe nuk ka nisur procesi gjyqësor. Kjo sjellje e gjykatës vërteton edhe njëherë atë që ne kemi kërkuar që në fillimet e këtij procedimi, se kjo çështje është më shumë politike dhe pak juridike, e aspak penale pasi edhe pse kanë përfunduar hetimet dhe jemi njohur me to nuk ka fakt penal që të inplikohet drejtëpërdrejtë ish presidentin Ilir Metaj në ndonjë aferë korruptive

Përsa më sipër, bazuar në nenin 260/2 të kodit procedurës penale, kërkojmë pranimin e kërkesës, zvendësimin e masës së sigurimit arrest në burg,  me të tjera masa që parashikon neni 232 i kodit procedurës penale,

Dispozita i ka parashikuar te dy rastet e mësipërme, për të mundësuar aplikimin e garancisë pasurore parashikuar nga neni 236 i kodit Pr. Penale, si masë sigurimi apo mënyrë alternative e masa se sigurimit arrest në burg të vendosur në rastet e rrezikut të ikjes, duke parashikuar një procedurë të thjeshtë dhe efektive, e cila ka munguar në dispozitën aktuale.

Në nenin 232 të kodit procedurës penale, janë të parashikuara edhe disa masa të tjera shtrënguese:

Detyrimi për tu paraqitur përpara oficerit të policisë gjyqësore, parashikuar nga neni 234 i kodit Pr. Penale, është një tjetër masë sigurmi që ne i kërkojmë gjykatës si alternativë, gjithashtu edhe ndalimi daljes jashtë shtetit, është një masë e cila është parashikuar si një mënyrë që i pandehuri të mos ketë mundësi të largohet duke i hequr atij paraportën dhe dokumentat e tjera të identifikimit.
Garancise pasurore parashikuar nga neni 236,

Ndalimi daljes jashtë shtetit neni 235,

Detyrimi për tu paraqitur përpara oficerit të policisë gjyqësore neni 234,

[1] Kemmache kundër Francës, 27 Nëntor 1991, Mansur kundër Turqisë dhe Yağci dhe Sargin kundër Turqisë, 8 Qershor 1995

[2] Stögmuller kundër Austrisë, ku u konstatua se rreziku i arratisjes nuk vinte nga të qënit i mundur apo i lehtë për individin kalimi i kufirit

[3] Matznefter kundër Austrisë, 10 Nëntor 1969; Letellier kundër Francës, Ë kundër Zvicrës, 26 Janar 1993, Yağci dhe Sargin kundër Turqisë dhe Muller kundër Francës, 17 Mars 1997

[4] Trzaska kundër Polonisë

[5] Clooth kundër Belgjikës

[6] Në çështjen I.A kundër Francës, ku gjykata nuk ishte e bindur në lidhje me vendimet e gjykatës vendase përsa i përket natyrës së krimit (vrasja e gruas së aplikuesit) ose rrethanat në të cilat u krye ky krim.