Pse Hëna është gjithmonë e kthyer nga Toka në të njëjtën anë?

E ashtuquajtura “ana e errët e Hënës”, e cila nuk është aspak e errët – shkencëtarët sot preferojnë termin “ana e largët” në vend të “ana e errët” – ka magjepsur imagjinatën njerëzore për shekuj me radhë. Por pse kjo anë e njëjtë mbetet gjithmonë e padukshme për ne në Tokë?

Shpjegimi është se Hëna është e lidhur baticë-zbaticë me Tokën. Por çfarë do të thotë kjo dhe si ndodhi?

Si u Formuan Baticat

Kur u formua Hëna, ajo ishte një det i gjerë lave të shkrirë. Tërheqja e madhe gravitacionale e Tokës e deformoi këtë sipërfaqe të shkrirë, duke krijuar batica si në anët përballë Tokës ashtu edhe në ato përballë Tokës, shpjegon Astronomy.com.

Megjithatë, në të njëjtën kohë, Hëna po rrotullohej rreth boshtit të saj. Ky rrotullim i largoi baticat nga vija që lidh qendrën e Tokës dhe qendrën e Hënës. Pra, nga perspektiva e Tokës, kishte një fryrje shtesë të materialit, pak të zhvendosur në të dyja anët e vijës që lidh dy trupat qiellorë. Graviteti i Tokës tërhoqi këto fryrje, duke u përpjekur t’i sillte ato përsëri në rreshtim, që do të thotë se fryrja më e afërt e baticës po tregonte drejtpërdrejt nga Toka dhe jo në mënyrë të pjerrët.

Ngadalësimi i Rrotullimit

Ky proces prodhoi një çift rrotullues, një forcë shtesë rrotulluese, e cila filloi të ngadalësonte rrotullimin e Hënës. Fillimisht, kjo tërheqje ishte e pamjaftueshme, pasi Hëna kishte energji rrotulluese më shumë se të mjaftueshme për të kapërcyer tërheqjen gravitacionale të Tokës dhe për të vazhduar rrotullimin. Megjithatë, me kalimin e kohës, Toka filloi gradualisht të dominonte dhe rrotullimi i Hënës u ngadalësua më tej.

Procesi vazhdoi për miliona vjet, derisa fryrjet e baticës – të shkaktuara nga tërheqja gravitacionale e Tokës – u fiksuan përgjithmonë në një vijë përballë planetit tonë. Që kjo të ndodhte, rrotullimi i Hënës duhej të sinkronizohej me orbitën e saj, në mënyrë që ajo të paraqiste gjithmonë të njëjtën anë ndaj Tokës.

Fotografia e parë e anës së largët të Hënës e bërë nga sonda Luna 3 në vitin 1959

Vetëm më 7 tetor 1959, sonda sovjetike Luna 3 i dha njerëzimit imazhin e parë të anës së largët të Hënës. Sot, Kina ka pasur sukses në aktivitete pioniere në këtë anë, madje duke sjellë mostrat e para të shkëmbinjve në Tokë.